Smear Tabakasının Çıkarılmasında %5’lik Etilendiamintetraasetik Asidin Etkinliği

Smear Tabakasının Çıkarılması İçin %5’lik Etilendiamintetraasetik Asidin Etkinliğinin Taramalı Elektron Mikroskobik Olarak Değerlendirmesi

Üniversitemiz Diş Hekimliği Fakültesi Endodonti Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ekim Onur Orhan’ın baş yazarı olduğu ve yazarları arasında Üniversitemiz Diş Hekimliği Fakültesi Arş. Gör. Duygu Bahadır, Arş. Gör. Ceyda Akgün ve Arş. Gör. Seher Aktaş’ın da yer aldığı ‘Scanning electron microscopic evaluation of the efficacy of 5% ethylenediaminetetraacetic acid for smear layer removal’ başlıklı makale ‘Microscopy Research and technique’ dergisinde yayınlandı.

Kemomekanik hazırlığın öncelikli amacı, mikroorganizmaları, doku kalıntılarını ve dentin kalıntılarını kök kanal sisteminden uzaklaştırmaktır. İkincil amaç, doldurmak için dentin duvarlarının koşullandırılmasıdır. Bu amaçla, mekanik enstrümantasyon ve kimyasal ajanlar, tedavi aşamasında kullanılır. Mekanik enstrümantasyon makroskopik dokuları çıkarabilir ve ana kök kanalını şekillendirebilir. Yine de tüm kanal sistemini temizleme ve dezenfekte etme kabiliyetine sahip değildir. Debriz ve smear tabakasının oluşumu, mekanik enstrümantasyonun çeşitli sonuçlarıdır. Smear tabakası dentinin geçirgenliğini azaltır ve dolayısıyla kök kanal sisteminin dezenfeksiyonu ve sızdırmazlığı için dezavantajları ortaya çıkarır. Bu nedenle, kök kanal sisteminin lavajı (içi boş bir organın terapötik irrigasyonu) kemomekanik hazırlık aşamasının tamamlayıcı bir parçasıdır ve kanal tedavisinin klinik sonuçları üzerinde doğrudan etkili bir faktördür. Yine de kök kanal irrigasyonu için organik kalıntıları çözebilen ve smear tabakasını demineralize edebilen tek bir ajan henüz bulunmamaktadır. Bu nedenle, irrigasyon ajanları birkaç farklı avantajlarından dolayı birlikte kullanılmaktadır.

Şelatörler metalik iyonları bağlayabilirler, tıpta yaygın olarak kullanılmaktadır. Doku çözücü oksidatif ajanların yanı sıra endodontide şelatörler, kök kanal tedavisinin kemomekanik hazırlık aşamasında kullanılır. Gerekçe olarak, şelatörler kalsiyum iyonlarını bağlar, böylece smear tabakası uzaklaştırabilir. NaOCl inorganik maddeleri çözemediğinden, smear tabakasını tamamen yok etmek için şelatörlerle birleştirilmesi gerekir. Etilendiamintetraasetik asit (EDTA), kalsiyum iyonlarını bağlamak ve çözünür kompleksler oluşturmak için en yaygın olarak kullanılan güçlü şelatördür. Ayrıca EDTA, kök kanal hazırlığı sırasında dar ve kireçlenmiş kök kanallarında sıklıkla kullanılmaktadır. Uluslararası pazarda Endodontik amaçlı üretilen EDTA genellikle %15–19 yoğunluktadır. Özellikle, EDTA şelatörlerinin en yaygın şekilde %15 ila 17'lik konsantrasyonlarda kullanımı önerilmektedir.

Yakın zamanda, kök kanal yıkaması için ticari %5 EDTA şelatörü (Saver®, Prime Dental Products PVT ltd., Maharashtra, Hindistan) piyasaya sürülmüştür. Bu çözelti EDTA, sodyum hidroksit, eksipiyan ve damıtılmış suyun disodyum tuzlarını içermektedir. Üreticisine göre, kök kanal tedavisi sırasında inorganik kalıntıların giderilmesi, kök kanalının temizlenmesi ve yağlanmasında endikedir. Yine üreticisine göre sadece diş hekimliği amaçlı kullanımı için üretilmiştir.

Üniversitemiz Diş Hekimliği Fakültesi Endodonti Bölümü Başkanı ve öğretim üyesi Doç. Dr. Ekim Onur Orhan’ın baş yazar olarak katkı verdiği, ayrıca başkanlığını yaptığı anabilim dalında görevli araştırma görevlilerinin katılımı ile oluşturduğu araştırma ekibinin ‘Microscopy Research and technique’ dergisinde yayınlanan ‘Scanning electron microscopic evaluation of the efficacy of 5% ethylenediaminetetraacetic acid for smear layer removal’ başlıklı makalesi ülkemizde günlük endodonti pratiğinde kullanılan 5% EDTA konsantrasyonlarının smear uzaklaştırma etkinliği ilk kez değerlendirilmiştir.

Çok sayıda bilimsel rapor, EDTA’nın %17'lik çözeltisinin kök kanalları üzerinde iyi temizleme etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, bugüne kadar, yeni Saver® yıkama süspansiyonunun smear tabakası çıkarma özellikleri üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle çalışmanın amacı, %5’lik EDTA çözeltisi içeren yeni Saver® yıkama solüsyonunun smear tabakası temizleme etkinliğini değerlendirmek amacıyla ve en sık kullanılan muadili %17 EDTA ile karşılaştırılmıştır.

Doç.Dr. Ekim Onur Orhan ve çalışma ekibi hipotezlerini kontrollü olarak test etmişlerdir. Kök örneklerinin mikrografik görüntüleri alan emisyonlu taramalı elektron mikroskobu ile toplanmıştır. Açık dentin tübüllerinin yüzdeleri, mikrograflarda bir görüntü analiz yazılımı kullanılarak ölçülmüş; iki yönlü ANOVA'nın ardından Tukey'nin çoklu karşılaştırmaları kullanılmıştır (p <.05). %17 EDTA, diğer gruplara göre en yüksek açık dentin tübül yüzdelerini göstermiştir (p <.01).  %17 EDTA'nın açık dentin tübüllerinin ortalama yüzdeleri, tüm kök bölgelerinde Saver® tedavisinden istatistiksel olarak oldukça önemli farklılıklar ortaya çıkarmaktadır (p <.01).

ESOGÜ Diş Hekimliği Fakültesinden araştırma görevlileri ve ARUM FE-SEM laboratuvarında yürütülen çalışmada, daha önce test edilmemiş ticari Saver® ürününün, %17 EDTA'dan daha az temizleme özelliği gösterdiği ve birim zamandaki performansı anlamlı olarak düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Doç.Dr. Ekim Onur Orhan ve ekibinin çalışmasında kök kanal hazırlığı aşamasında yakın zamanda endodontik alanda kullanıma geçen 5%lik EDTA süspansiyonuna ait sonuçlar ilk kez literatüre kazandırılmıştır.

Makaleye erişim için: https://doi.org/10.1002/jemt.23582